Światowy Dzień Wirusowych Zapaleń Wątroby przypada na 28 lipca. Święto to obchodzone jest corocznie w dniu urodzin prof. Barucha Samuela Blumberga, lekarza, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz opracowanie szczepionki przeciwko niemu. Formalnie taką datę zatwierdziła WHO w maju 2010 r. (wcześniej był 1 października) a dzień ma być przyczynkiem do podniesienia świadomości zdrowotnej społeczeństw oraz zintensyfikowania walki z WZW. Patronat merytoryczny nad obchodami World Hepatitis Day sprawuje World Hepatitis Alliance.
Wirusowe Zapalenia Wątroby – globalne zagrożenie
A problem z WZW jest poważny – Światowa Organizacja Zdrowia uznała go oprócz malarii, gruźlicy oraz HIV/AIDS jak jedne z największych zagrożeń dla rodzaju ludzkiego. Wg danych ELPA na świecie żyje ponad 500 mln osób z wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C. Na świecie 1/3 populacji miało kontakt tylko z samym wirusem typu B, chronicznie chorych jest 350 mln osób. Nieleczone lub niewłaściwie monitorowane zapalenie typu B i C prowadzi do zaawansowanej marskości i innych komplikacji, w tym raka wątroby i niewydolności organu. Podczas, gdy większość uwagi światowej opinii publicznej zwrócone jest na ograniczenie epidemii HIV/AIDS około 1,5 miliona ludzi umiera szybciej z powodu zapaleń wątroby niż na HIV/AIDS.
W Polsce mamy do czynienia z sytuacją jeszcze bardziej zatrważającą: wirusem B zakażonych jest ponad pół miliona osób, wirusem typu C ok. 700 tysięcy, z czego większość nie zdaje sobie sprawy, że ma HCV oraz że może zarażać innych. Dotychczas zdiagnozowano wirusa typu C u około 50 tys. Osób. Reszta żyje w groźnej nieświadomości i zagrożeniu życia swojego i otoczenia. Jeszcze gorzej jest z wiedzą dotyczącą wirusów wątroby i wywoływanych przez zapalenia. Polacy nie odróżniają poszczególnych wirusów, nie znają profilaktyki oraz nie wiedzą jak mogą się wirusem zarazić. Niezbędna jest zakrojona na szeroką skalę akcja informacyjna w celu wyedukowania oraz uświadomienia Polaków.
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY (WZW)
Wirusowe Zapalenie Wątroby potocznie nazywane „żółtaczką” lub „żółtaczką zakaźną” to choroba wywoływana przez jeden z kilku obecnie znanych wirusów hepatotropowych czyli wirusów wyspecjalizowanych w atakowaniu komórek wątroby – hepatocytów. Obecnie znane rodzaje wirusów odpowiedzialne za powodowanie wirusowego zapalenia wątroby określane są kolejnymi literami alfabetu począwszy od A. Otwarta lista wirusów atakujących wątrobę kończy się obecnie na G (z pominięciem F).
Objawy chorobowe występujące w przebiegu WZW są podobne we wszystkich typach WZW niezależnie od wywołującego je wirusa. Są to:
– żółtaczka (jako objaw) i towarzyszące jej ściemnienie moczu, rzadziej odbarwienie stolca
– objawy rzekomogrypowe (stany podgorączkowe, bóle mięśni, stawów i kości)
– objawy dyspeptyczne (czyli: brak apetytu, nudności, wymioty)
– osłabienie
– pobolewanie, rozpieranie w prawym podżebrzu wywołane powiększeniem wątroby
– rzadziej – świąd skóry
– bardzo rzadko – krwawienia z nosa i dziąseł, śpiączka wątrobowa
Najdłużej znane a zarazem najczęściej występujące WZW typu A zwane potocznie „żółtaczką pokarmową” jest wywoływane przez wirus HAV – Hepatitis A Virus stale obecny w środowisku, szerzący się drogą pokarmową. Z tego też powodu WZW typu A jest zaliczana do grupy chorób „brudnych rąk”. Klasyczne objawy choroby pozwalające na jej stosunkowo łatwe rozpoznanie oraz znane drogi przenoszenia oraz często stosowane szczepienia ochronne powodują, że od kilku lat systematycznie zmniejsza się ilość przypadków WZW typu A w naszym kraju. Takie zmniejszenie liczby zachorowań ma jednak pewien ujemny skutek, a mianowicie coraz mniejszy procent populacji poprzez kontakt z wirusem nabiera naturalnej odporności w wieku dziecięcym, a co za tym idzie przesuwa się wiek, w jakim może nastąpić zachorowanie, co jest o tyle niekorzystne, że osoby dorosłe znacznie ciężej przechodzą chorobę. U osób dorosłych znacznie częstsze są także powikłania i potrzeba hospitalizacji chorego.
WZW typu A można się zarazić poprzez spożycie zanieczyszczonej wirusem wody lub produktów żywnościowych, szczególnie surowych oraz przez kontakt z osobą chorą, we wczesnej, bezobjawowej fazie choroby. Ryzyko zakażenia wzrasta w sytuacjach kiedy ograniczona jest możliwość stosowania zasad higieny tj. np. w podróży oraz w regionach czy krajach gdzie warunki sanitarne są złe.
Skutecznym sposobem zabezpieczenia się przed zachorowaniem na WZW typu A jest szczepienie ochronne, dwie dawki szczepionki przyjęte w odstępie od 6 do 12 miesięcy zapewniają długotrwałą odporność.
Znaczna część osób należących do grupy ryzyka zagrożonych WZW typu A jest równocześnie w grupie ryzyka zakażeniem WZW typu B (żółtaczką wszczepienną).
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (hepatitis B, WZW B) jest chorobą zakaźną cechującą się rozlanym, nieropnym uszkodzeniem wątroby, spowodowaną zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Jest to najczęstsza postać wirusowego zapalenia wątroby. Szacuje się, że wirusem tym zakażonych jest na świecie 300 – 400 mln. ludzi. Najmniej zakażonych znajduje się w Europie Północnej, Ameryce Północnej i Australii (< 0,1%), najwięcej (> 20%) w Afryce, Azji i krajach Pacyfiku. W Polsce liczba nosicieli jest średnio nasilona (1 – 2%) ale około 20% populacji posiada przeciwciała świadczące o przebytym zakażeniu. W skali świata liczbę osób posiadających przeciwciała szacuje się na dwa miliardy. Stawiało by to WZW typu B w gronie najbardziej powszechnych chorób zakaźnych. Równocześnie schorzenie to jest bardzo niebezpieczne, ponieważ oprócz ostrej odmiany, której liczba przypadków w ostatnich latach systematycznie maleje, powoduje także przewlekłe zapalenie wątroby, często o bardzo nikłych objawach czy wręcz przebiegu bezobjawowym. Dodatkowym zagrożeniem jest marskość wątroby i pierwotny rak wątroby wywoływane przez wirus HBV. Wirus znajduje się praktycznie w każdej wydzielinie i wydalinie człowieka zakażonego np. we krwi, ślinie, pocie, moczu. Zakazić się można:
– w czasie porodu od zakażonej matki,
– poprzez źle wyjałowiony sprzęt medyczny (zaniedbania w placówkach Służby Zdrowia, narkomani)
– poprzez stosunki seksualne
Skuteczną metodą zapobiegania jest szczepienie ochronne, a przy zastosowaniu nowoczesnych preparatów dostępnych już w naszym kraju możliwe jest równoczesne szczepienie przeciwko WZW typu A i B.
WZW typu A i B stanowi szczególne zagrożenie dla osób przewlekle chorych na schorzenia wątroby. Żółtaczka w tych przypadkach przebiega ostrzej niż normalnie, znacznie też wzrasta zagrożenie zgonem pacjenta.
Powstawanie zmian w wątrobie w wyniku zakażenia HBV jest złożone i zależy od wzajemnego oddziaływania, zachodzącego między wirusem, a organizmem zakażonego człowieka. Zakażenie HBV nie wywiera na komórkę wątrobową bezpośredniego decydującego o jej losie wpływu. Los ten uzależniony jest od odpowiedzi odpornościowej. Sprawna i efektywna odpowiedź odpornościowa powoduje, że chorujemy na ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B, które kończy się samowyleczeniem i eliminacją wirusa z ustroju.
Inne przebiegi choroby zależą od nieprawidłowych relacji między dynamiką namnażania się wirusa, a odpowiedzią odpornościową. Dochodzić może wtedy do przetrwania zakażenia i powstawania tzw nosicielstwa wirusa, które występuje u około 5-10% chorych dorosłych. Nosiciele antygenu HBs mogą nie wykazywać żadnych objawów chorobowych (70-90% chorych) lub rozwinąć objawy przewlekłego zapalenia wątroby (10-30% chorych). Przewlekłe zapalenie wątroby rozpoznaje się, jeżeli po 6 miesiącach od początku leczenia ostrego WZW typu B nie nastąpiło wyleczenie tzn. stwierdza się antygen powierzchniowy HBs oraz wskaźniki replikacji wirusa (antygen HBe oraz DNA wirusa HBV) oraz brak jest przeciwciał anty-HBe i anty-HBs (brak serokonwersji). Ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby u nosicieli HBsAg jest około 400 razy większe niż w ogólnej populacji.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C
Wirusowe zapalenie wątroby typu C (hepatitis C, WZW C) jest chorobą zakaźną cechującą się rozlanym, nieropnym uszkodzeniem wątroby, spowodowaną zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). Wyróżnia się 6 genotypów wirusa i kilkanaście podtypów, z których najbardziej rozpowszechniony jest podtyp 1a będący przyczyną około 60% wszystkich zachorowań.
Nosicielstwo wirusa stwierdza się u ponad 80% zakażonych a u 40-90% chorych choroba przechodzi w stan przewlekły. HCV jest wirusem powiązanym z pierwotnym rakiem wątroby, którego powstanie jest związane z poprzedzającym rozwojem marskości wątroby.
Drogi zakażenia wirusem HCV:
– przez przetoczenia krwi i produkty krwiopochodne,
– w wyniku naruszenia ciągłości tkanek w związku z zabiegami medycznymi,
– w czasie hemodializ,
– okołoporodowo w czasie porodu,
– drogą płciową,
– drogą nieznaną tzw. sporadyczne WZW typu B
WZW typu C może przebiegać z objawami żółtaczki lub co często spotyka się u dzieci bez tych objawów. Ostre zapalenie wątroby może przebiegać bezobjawowo.
Podstawowym testem przesiewowym jest stwierdzenie przeciwciał anty – HCV. Wykrycie tych przeciwciał za pomocą testu ELISA wymaga potwierdzenia innym oraz stwierdzenia RNA wirusa. W związku z faktem, że przeciwciała anty – HCV można stwierdzić dopiero po 1-5 miesiącach od początku zakażenia, badanie to nie ma znaczenia dla rozpoznania ostrego WZW typu C.
W związku ze złożonością i mnogością funkcji jakie w procesach biochemicznych ogrywa wątroba, nie jest obecnie możliwe opracowanie uniwersalnego testu pozwalającego na stwierdzenia w jakim stopniu i czy w ogóle uszkodzona jest wątroba, do stwierdzenia tego potrzebne jest wykonanie szeregu badań i testów oraz przeprowadzenie wywiadu z chorym. Jednym z czynników który badany jest dla określenia stanu wątroby jest czas krzepnięcia krwi, ponieważ wątroba produkuje protrombinę będącą jednym z białek osocza krwi powodujących jej krzepliwość, a uszkodzona wątroba produkuje mniej tego białka, stąd też zaburzenia krzepliwości. Innym sposobem określania stanu wątroby jest badanie poziomu hormonów produkowanych przez wątrobę. Poziom hormonów występujących w krwi pacjenta pozwala stwierdzić nie tylko stan chorobowy wątroby ale także stopień uszkodzenia tego narządu.
W niektórych przypadkach, sposobem określenia stany uszkodzenia wątroby jest badanie poziomu bilirubiny w organizmie, a to dlatego, że wątroba jest odpowiedzialna za rozkładanie tego barwnika w organizmie, a uszkodzona rozkłada go mniej niż zdrowa, znaczny nadmiar bilirubiny powoduje żółte zabarwienie skóry będące objawem żółtaczki. Niestety możliwy jest także bezobjawowy przebieg WZW typu C, co oznacza, że chora wątroba nie daje objawów chorobowych, nie tylko w postaci żółtaczki ale nawet podniesionego poziomu bilirubiny w organizmie.
Powikłaniem ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu C może być piorunujące zapalenie wątroby tzw. nadostre o bardzo poważnym rokowaniu, co do życia. Powikłanie to dotyczy mniej niż 1% chorych i jest raczej skojarzone z innymi czynnikami, a przede wszystkim z nadkażeniem HBV.
Podstawą leczenia ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu C powodującego wyzdrowienie u ponad 50% chorych jest leczenie interferonem alfa. Dodatkowo zalecany jest odpoczynek fizyczny i psychiczny chorego. W ostrym okresie choroby chorzy sami ograniczają swoją aktywność ze względu na osłabienie i dolegliwości subiektywne. Nie mają wtedy łaknienia i nie należy ich nakłaniać do jedzenia. Po wypisaniu ze szpitala pacjent powinien stosować dietę pod kontrolą samopoczucia. Powinien unikać posiłków, po których ma dolegliwości w obrębie jamy brzusznej np. wzdęcia, nudności, odbijania, bóle pod prawym łukiem żebrowym.
Piorunujące zapalenie wątroby wymaga intensywnego leczenia, farmakologicznego, wyrównującego zaburzenia wywołane uszkodzeniem tego narządu, a wystąpienie ostrej niewydolności wątroby nawet przeszczepu tego narządu.
Źródło: http://www.liver.pl/